Nowo powstała diecezja częstochowska otrzymała z diecezji włocławskiej ( wówczas kaliskiej) 11 dekanatów obejmujących 125 parafii oraz parafię Grzymalina Wola (obecnie Łękińsko), którą przyłączono do dekanatu gorzkowickiego. Także z diecezji kieleckiej przekazano dla nowego Kościoła partykularnego z siedzibą w Częstochowie obszary 4 dekanatów, w których było 48 parafii. W okresie międzywojennym pierwszy biskup częstochowski utworzył jeszcze dwa nowe dekanaty: dąbrowski i częstochowski podmiejski oraz 30 placówek duszpasterskich.

Wybuch II wojny światowej podzielił teren diecezji na trzy strefy okupacyjne. W ramach „Kraju Warty” znalazły się 62 parafie przynależące do dekanatów: wieluńskiego, brzeźnickiego (bez parafii Jedlno i Lgota Wielka) oraz z dekanatu gorzkowickiego parafia Kleszczów i Łękińsko. Parafie przynależące do dekanatów położonych na zachód od Częstochowy i teren Zagłębia Dąbrowskiego włączono do Okręgu Śląskiego, a stolica biskupstwa oraz parafie dekanatów na wschód od niej (razem 62), weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa. Obok jednostek kościelnej administracji terytorialnej bp Kubina tworzył instytucje diecezjalne.

Urzędowym Organem Kurii Diecezjalnej w Częstochowie były wydawane od 1 kwietnia 1926 r. „Wiadomości Diecezjalne” oraz inne wydawnictwa: „Kalendarze Liturgiczne” (rubrycele), a także „Katalogi diecezjalne” (schematyzmy). Od tegoż roku zaistniało Stowarzyszenie Samopomocy Kapłanów mające za cel wspieranie księży ubogich, chorych i potrzebujących. Ważnym narzędziem duszpasterskim dla diecezji był Ilustrowany Tygodnik Katolicki „Niedziela”, którego pierwszy numer ukazał się 4 kwietnia 1926 r. Jednym z pierwszych stowarzyszeń religijnych w diecezji częstochowskiej była Liga Katolicka (później Akcja Katolicka), która została zatwierdzona przez władze państwowe 10 czerwca 1927 r.

Ważniejszym wydarzeniem religijnym w okresie powojennym było uroczyste poświęcenie (konsekracja) katedry pw. Świętej Rodziny w Częstochowie (29 października 1950 r.), którego dokonał biskup T. Kubina. W swoim nauczaniu, zgodnie z biskupim zawołaniem „Misereor super turbam” ("Żal mi ludu") wiele miejsca poświęcał sprawom społecznym, szczególnie działalności Akcji Katolickiej. Pierwszy biskup częstochowski bardzo często w swoich listach pasterskich, homiliach, przemówieniach, szczególnie z racji kongresów eucharystycznych w diecezji częstochowskiej, dostrzegał bardzo trudną sytuację ludzi pracy. W teologii społecznej bp Teodora Kubiny centralne miejsce zajmowała Eucharystia jako sakrament miłości społecznej i ważne źródło dla kształtowania życia społecznego. Zmarł 13 lutego 1951 r.

W dniu 17 czerwca 1951 r. uroczysty ingres do katedry odbył drugi biskup Zdzisław Goliński pełniący dotąd urząd biskupa koadiutora w diecezji lubelskiej. Hasłem jego posługi pasterskiej były słowa „Crux victoria” (Krzyż zwycięstwem). W okresie jego posługiwania Kościołowi częstochowskiemu władze komunistyczne bardzo utrudniały tworzenie nowych parafii. Nie zdołał zapobiec zamknięciu przez władze tygodnika katolickiego "Niedziela" w 1953 r. Pod jego przewodnictwem odbył się 28 i 29 września 1954 r. I Synod Diecezji Częstochowskiej. Od października do grudnia 1962 r. brał udział w I Sesji Soboru Watykańskiego II. Zmarł nagle 6 lipca 1963 r. W okresie swojej posługi w diecezji częstochowskiej bp Zdzisław Goliński uroczyście poświęcił 28 kościołów, erygował 31 parafii i wyświęcił 280 kapłanów. Erygowana również została 5 sierpnia 1951 r. kapituła katedralna, na mocy bulli Piusa XII „Peropportunae sane”.

Trzeci biskup częstochowski Stefan Bareła urodził się 24 czerwca 1916 r. w miejscowości Zapolice w diecezji częstochowskiej. 9 grudnia 1960 r. został powołany przez papieża Jana XXIII na biskupa pomocniczego diecezji częstochowskiej, wybrał sobie jako swoje pasterskie wezwanie słowa: "Veritati et caritati". Następnie został mianowany biskupem częstochowskim przez papieża Pawła VI 17 stycznia 1964 r., a przejął diecezję 5 lutego 1964 r.

W czasie pasterskiej posługi, w latach 1964-84, wiernie i konsekwentnie wprowadzał w diecezji postanowienia Soboru Watykańskiego II. Musiał również zmagać się z władzami komunistycznymi PRL. Odważnie bronił dostępu do Jasnej Góry dla pielgrzymów, który władze komunistyczne chciały ograniczyć, a nawet zlikwidować, budując specjalne tunele i przejścia podziemne oddzielające Aleje Najświętszej Maryi Panny od Jasnej Góry.

Bp Stefan Bareła należał do grona najbliższych współpracowników św. Jana Pawła II i Sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego. To właśnie bp. Barełę wspominał papież w swojej książce „Wstańcie, chodźmy!”. Jako ordynariusz diecezji częstochowskiej bp Bareła m.in. brał udział w trzech sesjach II Soboru Watykańskiego. Powołał do istnienia Diecezjalne Studium Dokumentów Soborowych (dziś Instytut Teologiczny w Częstochowie). Zwołał też II Synod Diecezji Częstochowskiej pod hasłem „Chrystus Światłem – Maryja Wzorem”. Rozpoczął dzieło budowy Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Odważnie bronił dostępu do Jasnej Góry dla pielgrzymów, który władze komunistyczne chciały ograniczyć, a nawet zlikwidować, budując specjalne tunele i przejścia podziemne oddzielające Aleje Najświętszej Maryi Panny od Jasnej Góry. Bp Bareła wznowił wydawanie tygodnika katolickiego „Niedziela”. Wiele uczynił także dla duszpasterstwa akademickiego, organizując dla studentów spotkania w domu biskupim, w tzw. „Piwnicy”. Utworzył kilkadziesiąt parafii, szczególnie w Zagłębiu i Częstochowie. Zmarł 12 lutego 1984 r.

W diecezji częstochowskiej posługę rozpoczął 8 grudnia 1984 r. biskup Stanisław Nowak. Hasłem jego posługi były słowa „Iuxta crucem Tecum stare” (Chcę pod krzyżem stać przy Tobie). W okresie 27 lat posługi abp. Nowaka w Kościele częstochowskim miało miejsce wiele ważnych wydarzeń. Zakończone zostały prace II Synodu Diecezjalnego rozpoczęte jeszcze przez bp. Stefana Barełę 8 stycznia 1976 r.

Diecezja a potem archidiecezja częstochowska przeżywała pielgrzymki Jana Pawła II (1987 r., 1991 r. na VI Światowy Dzień Młodzieży, 1997 r., 1999 r.), a także pielgrzymkę Benedykta XVI (26 maja 2006 r.). 3 maja 1992 r. zainaugurowało swoją działalność Katolickie Radio „Fiat”. Początki tego Radia związane są z VI Światowym Dniem Młodzieży i osobą ks. Mariana Dudy. Powstało bowiem jako radio służące sprawom ŚDM.

Za rządów abp. Nowaka odbywały się Kongresy Eucharystyczne regionalne, diecezjalne, a potem także archidiecezjalne. W 1987 r. zainaugurowana została Nieustanna Adoracja Najświętszego Sakramentu w diecezji częstochowskiej (Doby Eucharystyczne) dla upamiętnienia II Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Przy kościołach otwarte zostały kaplice Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu.

Do Częstochowy przeniesione zostało z Krakowa Wyższe Seminarium Duchowne. Poświęcenia nowego budynku seminarium dokonał Jan Paweł II 15 sierpnia 1991 r.

Częstochowa była polską stacją światowej peregrynacji Figury Matki Bożej z Fatimy (15-28 października 1995 r.), a także Figury Dziewicy Maryi z Nazaretu (30 kwietnia–8 maja 1999 r.). Ważnym wydarzeniem religijnym była peregrynacja Obrazu Jezusa Miłosiernego w archidiecezji częstochowskiej. Ojciec Święty Jan Paweł II podczas audiencji generalnej 13 listopada 2002 r., w obecności delegacji z archidiecezji częstochowskiej z arcybiskupem metropolitą Stanisławem Nowakiem na czele, poświęcił Obraz Nawiedzenia – Jezusa Miłosiernego.

W Częstochowie odbywały się m.in. XIX Międzynarodowy Kongres Maryjny i XII Międzynarodowy Kongres Mariologiczny w Częstochowie (1996 r.).

W kilku sanktuariach archidiecezji częstochowskiej odnowiony został kult maryjny. Bardzo ważnymi wydarzeniami historycznymi i religijnymi były koronacje obrazów Matki Bożej koronami papieskimi: 25 sierpnia 1996 r. Matki Bożej Mrzygłodzkiej, 28 maja 2005 r. Matki Bożej Pajęczańskiej i 8 września 2007 r. Matki Bożej w Bęczkowicach, także koronacje diecezjalne.

Archidiecezja otrzymała dar w postaci pierwszych błogosławionych Kościoła częstochowskiego. 13 czerwca 1999 r. Jan Paweł II beatyfikował ks. Ludwika Roch Gietyngiera i ks. Maksymiliana Binkiewicza a 5 marca 2000 r. s. Kanutę Chrobot – nazaretankę.

W lipcu 2010 r., po ukończeniu 75 lat abp Nowak złożył rezygnację z urzędu. Papież rozpatrzył ją formułą „nunc pro tunc”, prosząc metropolitę o kontynuowanie posługi do końca 2011 r. 29 grudnia 2011 r. Benedykt XVI zwolnił go z funkcji arcybiskupa metropolity częstochowskiego.

29 grudnia 2011 r. dotychczasowy biskup zamojsko-lubaczowski Wacław Depo został mianowany przez papieża Benedykta XVI arcybiskupem częstochowskim. Ingres do archikatedry Świętej Rodziny w Częstochowie odbył się 2 lutego 2012 r. Hasłem posługi abp. Depo są słowa „Ad Christum Redemptorem hominis” (Ku Chrystusowi Odkupicielowi człowieka). Następnie 21 czerwca 2012 r. abp Depo został wybrany przewodniczącym Rady Konferencji Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu.

W okresie posługi abp. Wacława Depo Częstochowa z Jasną Górą uczestniczyły w czuwaniu i międzynarodowej modlitwie różańcowej (12/13 października 2013), która odbyła się w dziesięciu sanktuariach świata z inicjatywy papieża Franciszka.

Archidiecezja częstochowska przeżywała Rok Zawierzenia (2013/2014). Obecne w Archidiecezji trwa Rok Ewangelizacji (2014/2015). Odbył się również I Archidiecezjalny Kongres Nowej Ewangelizacji (19-21 września 2014). Odbyła się również koronacja papieska obrazu Kalwaryjskiej Matki Zawierzenia w Praszce (12 września 2015 r.).

W ciągu dziejów Kościoła częstochowskiego biskupami pomocniczymi byli: Antoni Jacek Zimniak (1936 – 1943), Stanisław Czajka (1944 – 1965), Stefan Bareła (1960 – 1964), Tadeusz Szwagrzyk (1964 – 1992), Franciszek Musiel (1965 –1992), Miłosław Jan Kołodziejczyk (1978 –1994), Jan Wątroba (2000 –2013 ) oraz Antoni Długosz od 18 grudnia 1993 r.