Spośród wielu możliwości obrony i wyrażania sprzeciwu wobec takich postaw najbardziej skuteczną formą w demokratycznym państwie powinny być działania natury prawnej. To bowiem umowy międzynarodowe, konstytucja czy wreszcie ustawy wyposażają w konkretne instrumenty, które mogą być skutecznie wykorzystywane w celu obrony naruszanych praw, w tym właśnie swobody do wyznania i głoszenia swoich przekonań.

Zacząć należy od gwarancji w umowach międzynarodowych, których stroną jest Polska. Warto przywołać chociażby Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzoną 4 listopada 1950 r. w Rzymie, która weszła w życie 3 września 1953 r. W artykułach 9 i 14 gwarantuje ona odpowiednio wolność myśli, sumienia i wyznania, a także zakaz dyskryminacji z powodu wyznawanej religii czy poglądów.

Na podstawie konwencji powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu. Skargi do Trybunału mogą kierować zarówno osoby indywidualne, jak również grupy osób czy instytucje.

To właśnie Europejski Trybunał Praw Człowieka dokonał w 2011 r. rozstrzygnięcia w głośnej sprawie dotyczącej wieszania krzyży we włoskich szkołach. W wyroku tym uznano prawo do obecności krzyża w miejscu publicznym – w tym przypadku w szkole. Postępowanie przed Trybunałem dopuszcza wystąpienie w roli interwenienta innych organizacji, a także państw.

Niestety, pomimo istnienia możliwości zaznaczenia przedstawienia swojego stanowiska polski rząd jest bardzo powściągliwy w wykorzystywaniu tego instrumentu. Należy ocenić takie zachowanie jako poważny błąd. W sprawie obecności krzyża w szkole rząd włoski wspierało dziesięć innych państw członkowskich Rady Europy, ale w tym gronie nie było Polski. A przecież wyrok w tej sprawie, chociaż dotyczyła ona Włoch, w sposób oczywisty rzutuje na sposób interpretacji praw i wolności obywatelskich w całej Europie. Głos każdego państwa miał więc istotne znaczenie, milczenie zaś w tak kluczowej sprawie może być postrzegane jako brak zainteresowania kwestiami wolności religijnej lub wręcz zgoda na jej ograniczanie. Taka postawa może w konsekwencji prowadzić do eliminowania symboli religijnych z przestrzeni publicznej. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że Polska, kraj tak silnie zakorzeniony w wierze i tradycji chrześcijańskiej, powinien być jednym z liderów obrony wolności i praw katolików. Oczywiste jest, że nie wszystkie wyroki ETPC są korzystne dla chrześcijan. Wielokrotnie Trybunał dokonywał rozstrzygnięć niekorzystnych.

Warto w tym miejscu przypomnieć rozstrzygnięcie jednego z nich. ETPC nie stwierdził naruszenia prawa w stosunku do londyńskiego urzędnika, który odmówił przewodniczenia ceremonii zawarcia homoseksualnego związku partnerskiego. Trybunał orzekł, że londyński urząd stanu cywilnego postąpił słusznie, dyscyplinując pracującą tam Lillian Ladele, która w 2007 r. odmówiła przewodniczenia ceremoniom zawierania związków partnerskich przez osoby tej samej płci. Nie zmienia to faktu, że należy używać narzędzia, jakim jest Europejski Trybunał Praw Człowieka, celem dochodzenia i obrony swoich praw, a polski rząd nie może być bierny w postępowaniach o tak istotnym znaczeniu.