Uwięzieni w biedzie

Szlachetna Paczka wydała w tym roku własny Raport o biedzie w Polsce. Raport ten jest efektem ciężkiej pracy wolontariuszy Paczki, którzy od 15 lat docierają do najbiedniejszych ludzi i pukają do zapomnianych drzwi biednych rodzin. Znają miejskie i wiejskie oblicza biedy. Wiedzą, gdzie szukać i jakie zadawać pytania. Z każdą rodziną spotykają się dwa razy. Rozeznają powody złego położenia i potrzeby. Dopiero potem zapada decyzja, czy dana rodzina lub osoba zostaną włączone do projektu. W 2015 r. wolontariusze Paczki odwiedzili 35 tys. rodzin. W ciągu ostatnich 5 lat gościli w domach ponad 143 tys. rodzin. Od 2001 r. włączono do projektu łącznie ok. 112 tys. rodzin. To daje im prawo do tego, by podsumować swoje obserwacje, usystematyzować je i opisać.

Raport nie opowiada jedynie o tych, o których się nie mówi, których nikt nie słucha, ale stawia krok dalej – proponuje próbę naprawienia sytuacji, często po ludzku nie do zniesienia. I za tę iskierkę nadziei, za pomysły należy się Szlachetnej Paczce podwójne uznanie. Choć zapewne na uznaniu i brawach im nie zależy. Woleliby, żebyśmy razem zrobili coś z polską biedą. Żeby było jej coraz mniej, a w nas – coraz więcej empatii, chęci działania i niesienia pomocy. Dlaczego to tak ważne, zwłaszcza teraz, u progu Bożego Narodzenia?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Kilka faktów na temat biedy

1,6 zł – tyle dziennie przypada na jedną osobę w 15 proc. rodzin dotkniętych chorobą lub niepełnosprawnością. Co druga rodzina ma długi, a co trzeci senior może wydać 7 zł dziennie, żeby nie popaść w zadłużenie. Tyle samo starych i schorowanych ludzi nie ma łazienki. Co 5. rodzina wielodzietna w Polsce mieszka w jednym pokoju, często nawet bez kuchni. Co 5. rodzina wydaje na mieszkanie połowę swoich dochodów. Większość rodzin, zwłaszcza tych wielodzietnych, jest zadłużona. Inaczej: nie stać ich np. na kupno butów zimowych. W rodzinach tych rodzic musi wybrać, które z dzieci dostanie ciepłą odzież czy buty. W co 5. rodzinie dochód na osobę to 200 zł, co oznacza, że po zapewnieniu dzieciom jedzenia i środków czystości niewiele zostaje na inne potrzeby, jak choćby zabawki, albo pasje. Z ogromnie trudnym startem w dorosłość zmagają się młodzi po opuszczeniu domów dziecka albo domów samotnej matki.

Reklama

Twarze biedy

Pani Zofia, lat 83, w domu ma zimno przez nieszczelne okna i wybitą szybę. Najgorzej jest zimą, bo w mieszkaniu wieje jak na dworze. Starsza pani boi się wysokich rachunków za ogrzewanie, więc włącza piecyk tylko na 2 godziny dziennie.

Pani Irena ma troje dzieci. Najmłodsze nie mówi i nie chodzi. Wychowuje je sama. Mieszkają w starym domu w małej wiosce. Pani Irena najbardziej boi się głodu, więc robi, co może, żeby wykarmić dzieciaki – zbiera grzyby, robi przetwory, a nocami wyszywa obrusy na handel. A i tak nie ma za co kupić dzieciom butów.

Pan Kazimierz zachorował na raka krtani na 4 lata przed emeryturą. Dziś żyje z zasiłku – 600 zł miesięcznie. – Emeryturę to będzie pan miał w niebie – powiedział do niego lekarz. Choroba odebrała mu także głos i słuch. Jest zupełnie samotny.

Pani Danuta utrzymuje się tylko z zasiłku, na życie ma 50 gr dziennie.

Pani Czesia też jest zupełnie sama. Mąż odebrał sobie życie, syn przebywa w zakładzie psychiatrycznym. Kobieta utrzymuje się z renty. Niemal nie chodzi, nie widuje ludzi, z nikim nie rozmawia. Na śniadanie zjada kromkę chleba, kubek mleka przynosi jej sąsiad.

Budżet pana Władysława to: 153 zł zasiłku pielęgnacyjnego i 380-złotowy bon żywnościowy. Wydatki: rachunki 100 zł, dla sąsiadki, która robi zakupy – 50 zł. I 2 zł dla listonosza przynoszącego pieniądze. Na życie zostaje 1 zł. Pan Władysław od 21 lat ma sparaliżowaną połowę ciała. Żona nie żyje.

Pani Magda i pan Stanisław mieszkają w altance. Bez wody i prądu. Jedzenie wkładają do garnków i zakopują w ziemi, żeby się nie zepsuło. Pan Stanisław ma amputowane obie nogi, więc od 3 lat nie wychodzi z altanki, żona nie ma siły go dźwigać. Mężczyzna pracował bez umowy, więc zostali z niczym. Znajomi pozwolili im zamieszkać w altance. Pierwsi zapukali do ich drzwi wolontariusze Paczki.

Reklama

Pani Magda samotnie wychowuje 5 dzieci. Jest jej ciężko, musiała sprzedać obrączkę, żeby kupić jedzenie. Mąż umarł, ona sama popadła w depresję. Jedna z córek ma dziecięce porażenie mózgowe. W domu jest tak zimno, że śpią w jednym łóżku.

Monika ma dwóch synów. Samotna matka przez lata budowała dom na kredyt i pracowała na dwóch etatach. Czyli dzień i noc. W sierpniu dom był gotów do zamieszkania, miesiąc później spłonął. Do fundamentów. Do wylewki.

Daria miała 4 lata, gdy pijani rodzice wyrzucili ją z 4. piętra. Wychowała się w domu dziecka. W wieku 20 lat weszła w samodzielne życie z wyprawką w postaci kompletu pościeli. Mieszka w schronisku. Wspólna łazienka i kuchnia z 20 osobami. Chciałaby mieć własny czajnik... Chce zdać maturę, pracuje dorywczo. Chciałaby jakoś pomóc młodszym siostrom, wszystkie są w domach dziecka, żeby miały lepiej niż ona.

Nie poddają się, walczą

Ludzie włączeni do projektu Paczki wykazują się bohaterstwem najczystszej próby. Mimo poczucia niskiej wartości i przekonania, że społeczeństwo – czyli my wszyscy – dawno ich odrzuciło, nie przestają walczyć z przeciwnościami.

Jak Grażyna i Marek, którzy jeszcze 13 lat temu wiedli dostatnie, spokojne życie. Najpierw pani Grażyna na skutek wypadku straciła nogę, a po kilku latach pan Marek doznał udaru. Rozległego. Wymaga całodobowej opieki, umieszczono go w zakładzie pielęgnacyjnym. U pani Grażyny lekarze zdiagnozowali raka piersi, przeprowadzono amputację, a potem chemio- i radioterapię. Mimo to kobieta nie załamała się. Ciężko haruje przy remoncie domu. Tak ciężko, że pozrywała sobie nadgarstki.

Mateusz, lat 22, jest prawnym opiekunem młodszej siostry i ciężko chorej mamy. Ojciec ich zostawił, gdy mama zaczęła chorować. Mieszkają teraz w lokalu socjalnym. Mama wymaga stałej opieki, nie ma z nią już kontaktu. Mateuszowi marzy się czasem chwila wytchnienia, np. chciałby rozegrać mecz z kumplami.

Reklama

Ona niedowidzi, on stracił wzrok na skutek wypadku. Marek i Ewa: wielka miłość i wielka pasja – taniec towarzyski. Mają 80 pucharów i kilkunastokrotne mistrzostwo Polski w tańcu sportowym niewidomych i słabowidzących. Ich wielką dumą jest jedynak Kamil. Ewa pracuje jako telemarketer. Marek ostatnio stracił pracę. Przedtem zarabiał 500 zł, choć pracodawca za zatrudnienie niepełnosprawnego dostawał od PFRON-u 1800 zł.

Ryba i (czy) wędka

Wiadomo, że lepiej biednego nauczyć łowić ryby niż ciągle przynosić mu ryby. Starania Paczki idą właśnie w tym kierunku. Pracuje się już nad tym, jak wesprzeć kolejny krok w wychodzeniu z biedy niezawinionej. Paczka to nie tylko pomoc materialna, jak czytamy w raporcie. Są już: Paczka Lekarzy, Paczka Prawników, Paczka Seniorów (pomoc dla seniorów). Od tego roku zaczyna działać Paczka Biznesu – czyli szkolenie wolontariuszy, którzy będą pomagali rodzinom w zarabianiu pieniędzy i w rozsądnym gospodarowaniu nimi.

Z dotychczasowych doświadczeń wolontariuszy Paczki wynika, że np. ludziom samotnym i starszym potrzebna jest nie tylko pomoc materialna, ale i nasza obecność. Ktoś, kto wysłucha, pójdzie po zakupy i do apteki, a potem zrobi herbatę i usiądzie, żeby pogadać. Gdy rodzinę dotyka choroba lub niepełnosprawność, najcenniejszym wsparciem okazuje się pomoc w opiece nad chorym. Podobnie jak w przypadku samotnych rodziców. Czas w ten sposób otrzymany pozwoli na szukanie pracy, podnoszenie kwalifikacji, czasem także na zwyczajne wyspanie się, chwilę dla siebie.

Biednym ludziom najbardziej dokucza brak płynności finansowej, nieumiejętność zarządzania skromnymi dochodami. Bywa, że wystarczy pomoc w pisaniu podań czy wskazaniu instytucji, które oferują wsparcie.

Reklama

Bez względu na rodzaj biedy, wszystkim doskwiera poczucie niskiej wartości, odrzucenia, poniżenia, poczucie wyobcowania – cała sztuka polega na tym, by przestali tak o sobie myśleć.

Marzenia na święta

– Duży garnek oraz obrus, żeby mieć czym nakryć stół – pani Alina, mama 5 dzieci.

– Talerze, żeby mogli zjeść wigilię razem, a nie na dwie tury – rodzina z 7 dzieci.

– Maszynka do mielenia mięsa i występ w profesjonalnym teatrze – pani Maria, lat 71.

– Metalowe wiadro – niewidoma pani Teresa, która mieszka w domu bez wody i łazienki.

– Więcej siły, żeby dojść do kościoła – pan Krzysztof, lat 80.

– Dużo kości na zupę. Żeby ugotować cały garnek zupy – Mateusz, lat 22, opiekun rodziny.

Marzenia na święta: brak – pani Czesia.

* * *

Oblicza biedy:

• Starość i samotność.

• Choroba, niepełnosprawność.

• Nieszczęście.

• Samodzielny rodzic.

• Rodzina wielodzietna.

• Start w dorosłość.

Silny ból fizyczny i silne doświadczenie odrzucenia społecznego są odczuwane w taki sam sposób – wynika z badań przeprowadzonych przez amerykański Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego i Narodowy Instytut ds. Nadużywania Narkotyków.

Więcej o możliwościach zaangażowania się w projekty Szlachetnej Paczki na: www.szlachetnapaczka.pl

Wtorek 16 sierpnia godz. 9.30. Przed podróżą Msza św. w kaplicy lotniska i spotkanie z bp. Andrzejem Suskim, odlatującym w tym dniu do Kolonii. Samolot TU 154, którym mamy polecieć, wygląda na mocno zużyty - jest poklejony taśmami samoprzylepnymi. Jednak cało i zdrowo, choć z niewielkim opóźnieniem, lądujemy na lotnisku Szeremietiewo II. Długa kolejka przy odprawie paszportowej przesuwa się wolno, a potem mamy kłopot z odnalezieniem właściwego autobusu na Szeremietiewo I. Tu zaś, w budynku przypominającym dworzec autobusowy w PRL-u, znów czeka nas długa kolejka do odprawy bagażowo-paszportowej. Większość pasażerów odlatuje do Władywostoku. Kiedy docieramy do upragnionego celu kolejki, kobieta zajmująca się odprawą oznajmia, że spóźniliśmy się, choć lot do Irkucka nastąpi dopiero za półtorej godziny. Proponuje nam poranny lot następnego dnia. Determinacja Księdza Jarka i konsultacja z inną pracownicą dają pozytywny rezultat. Nie bez pewnych komplikacji zostajemy odprawieni. W hallu spotykamy grupę Polaków (ok. 30, głównie emerytów), podróżujących po Rosji, m.in. do Irkucka i nad Bajkał. Przed odlotem mamy jeszcze możliwość skorzystania z automatu telefonicznego, ale nie dysponujemy rublami. Sprzedawczyni zgadza się przyjąć dolary i euro. Za kartę 25 impulsów żąda 3 dolarów i 3 euro - siedem razy więcej. To nasze pierwsze frycowe. Krótka rozmowa z pracownikiem kurii „pożera” całą kartę.
Na pełnej wysokości przeżywamy dwie gwałtowne burze: wyładowania atmosferyczne występują w ciemnościach, poniżej samolotu. Niesamowite wrażenie. Ogólnie jednak lot przebiega spokojnie, a kilkunastominutowa drzemka poprawia samopoczucie.
O godz. 5.00 rano tutejszego czasu lądujemy w stolicy Syberii. Samo lotnisko robi przykre wrażenie, jakby od 40 lat niczego tu nie zmieniono. Witamy się z czekającą na nas s. Danką, odbieramy bagaże i wsiadamy do sfatygowanej łady. Po pół godzinie jesteśmy u celu podróży - w domu Sióstr Służebnic Ducha Świętego. Zajmują go 3 siostry (Polka, Słowaczka i Indonezyjka). Otrzymujemy pokój wyposażony w 2 solidne wersalki. Cały dom zakonny stanowi duże dwupoziomowe mieszkanie w bloku. S. Danka przygotowuje dla nas śniadanie i proponuje, abyśmy przespali się po podróży. Krótki sen dobrze nam robi. O godz. 11.00 odprawiamy Mszę św. w kaplicy domowej sióstr. W Liturgii uczestniczą też 2 siostry kończące właśnie krótki odpoczynek nad Bajkałem (Czeszka i Słowaczka) oraz mama s. Danuty. Po obiedzie udajemy się do miasta. Zwiedzamy kościół polskich zesłańców z początku XX wieku, w którym znajduje się sala koncertowa filharmonii. Msze św. w każdą niedzielę o godz. 15.00 odprawia dzielny o. Ignacy, polski salwatorianin, przebywający w Irkucku od 15 lat. Kościół stoi przy ul. Polskich Powstańców. Na centralnym placu znajduje się gmach Urzędu Guberni Irkuckiej, w miejscu cerkwi, którą zburzono w latach 30. W pobliskim hotelu „Angara” dokonujemy obowiązkowej registracji (meldunku). Spacerujemy główną ul. Lenina, podziwiamy miasto z bulwaru nad Angarą - jedyną rzeką wypływającą z Bajkału (choć 365 rzek do niego wpada). Podchodzimy do wiecznego ognia, który płonie ku czci bohaterów ZSRR (młode pary składają tu wiązanki ślubne wg specjalnego rytuału) i monumentalnego pomnika Lenina na 12-metrowym obelisku. Pierestrojka i głasnost pod względem ideologicznym jeszcze tu nie dotarły. Zabudowa w mieście jest niska, drewniana, z początku XX wieku. Większość tych domów sprawia wrażenie, jakby za chwilę miały się rozsypać, choć kiedyś musiały być okazałe i piękne. Są też budowle murowane z przełomu XIX i XX wieku - jedne z piękniejszych to dworzec Kolei Transsyberyjskiej oraz teatr.
18 sierpnia rano udajemy się z ks. Martinem (Słowak) do grobów odkrytych przed kilku laty w Piwowarskoje (kilka kilometrów od Irkucka). W latach 30. i 40. rozstrzelano tu ok. 10 tys. „przeciwników” komunizmu, wśród nich kapłanów polskich. Choć groby te za prezydentury Jelcyna uporządkowano i nadano im charakter miejsca pamięci, to obecnie są one porośnięte chwastami i stały się miejscem libacji dla okolicznych chuliganów (świadczą o tym butelki po alkoholu oraz pudełka po papierosach). Tablice informacyjne służą tu jako tarcze do popisów strzeleckich z broni palnej. W kilkunastometrowej długości i głębokiej na 5 m mogile może spoczywać kilkaset ofiar. Przykro, że nikt nie dba o pamięć tych, którzy stali się ofiarami totalitaryzmu.
Około południa udajemy się na miejskie targowisko, gdzie handlują Chińczycy i Buriaci - ludność tubylcza. Sprzedają co się da: psy, koty, żółwie, ryby, warzywa, futra, artykuły gospodarstwa domowego, alkohol. Dużo ludzi jest pijanych, nawet kobiety. Widać biedę (zaczepiają nas żebracy), ale i przepych. Nowoczesne japońskie samochody parkują obok zniszczonych moskwiczów. Wracamy do domu tramwajem, który pamięta chyba otwarcie linii, tj. 1945 r.
Wieczorem koncelebrujemy z ks. Martinem Mszę św. w katedrze Najświętszej Maryi Panny Niepokalanego Serca, konsekrowanej w 2000 r. W Eucharystii uczestniczy kilkanaście osób. Okazała katedra robi na nas wielkie wrażenie. Po Mszy św. zwiedzamy Kurię. Proboszcz i wikariusz wyjechali z młodzieżą do Kolonii na spotkanie z Benedyktem XVI.
W piątek 19 sierpnia wyruszamy nad Bajkał (70 km od Irkucka), do domu rekolekcyjnego w Listwiance. Jedziemy szosą wzdłuż Angary, wśród lasów syberyjskich. Bajkał robi wrażenie - nie widać przeciwległego brzegu jeziora (ma ok. 700 km długości i do 70 km szerokości). W domu rekolekcyjnym wita nas p. Wanda, gospodyni z Polski. Przebywają tu dzieci z domu dziecka pod opieką s. Agaty (Słowaczki) oraz polski klaretyn - ks. Eugeniusz z Nowosybirska z trzema podróżnymi z Polski.
Podczas spaceru uliczkami Listwianki musimy uważać na krowy chodzące po ulicy. Wszędzie mnóstwo chwastów i śmieci. W budynku poczty spotykamy polskich studentów z Poznania. Na przystani ożywiony ruch - mieszkańcy handlują wyrobami z kory brzozowej i kamienia. Wędzi się tu ryby i spożywa je na gorąco. Kosztujemy bajkalskiego omula. Wieczorem podziwiamy zachód słońca, które chowa się za górami otaczającymi Bajkał. Wracając do domu, mijamy małe drewniane domki z pięknymi okiennicami. Wszystko wymaga kapitalnego remontu. Nieopodal wznosi się nowo wybudowany hotel, wysoki na 8 pięter. Jest ich kilka w liczącej 3 tys. mieszkańców Listwiance. Od 2 lat, w piątek wieczorem, pojawiają się tu turyści: Rosjanie, Niemcy, Japończycy, goście anglojęzyczni.
Sobotę rozpoczynamy Mszą św. w kaplicy z obrazem Jezusa Miłosiernego i relikwiami św. Faustyny. Na ścianie wiszą zdjęcia z Janem Pawłem II, gdyż dom nosi jego imię. Po śniadaniu z dziećmi udajemy się na długi spacer brzegiem Bajkału. Trzeba pokonać znaczne wzniesienia terenu i sterty śmieci. Nad brzegiem Bajkału biesiaduje coraz więcej turystów, którzy spędzają tu weekend.
Po obiedzie godzinna przejażdżka statkiem „Babuszkin” - jedyna atrakcja, jaką za 150 rubli można sobie zafundować w Listwiance. Próba wysłuchania wieczornego koncertu w Teatrze Pieśni spełzła na niczym, gdyż drewniany budynek teatru nie wzbudził naszego zaufania. Noc też była niespokojna, bo spędzający tu weekend tzw. noworuscy (nowobogaccy) turyści do 3.00 nad ranem puszczali muzykę techno.
Dzień Pański rozpoczęliśmy od Eucharystii w kaplicy. Zdziwiliśmy się, że nie uczestniczą w niej dzieci. Okazało się, że żadne nie jest katolikiem. By nie dawać powodów do posądzenia o prozelityzm, siostry przybliżają dzieciom Pana Boga jedynie przez miłość bliźniego. Dziwna to rzeczywistość. Prawosławnym widać bardziej zależy na tym, by w Rosji trwał ateizm, niż aby rozwijał się Kościół katolicki.
Po obiedzie wraz z dziećmi udajemy się do parku etnograficznego, oddalonego o ok. 20 km w kierunku Irkucka. Poznajemy dzieje tutejszej ludności: Buriaków i osadników - zwyczaje, stroje, wystrój wnętrz, zabudowę. Wiele strojów i narzędzi pracy przypomina kulturę naszych Kresów Wschodnich. Nie ma jednak żadnej wzmianki o tym, że żyli tu Polacy. Za to handlarz sprzedający pamiątki pyta czy jesteśmy z Polski, bo jego „babuszka była Polka”. Gdy spytaliśmy, czy zesłana za Stalina, odpowiedział, już po rosyjsku, że jeszcze za cara, po powstaniu styczniowym. Można wnioskować, że ok. 50 lat temu była tu jeszcze świadomość narodowa, lecz silny strach przed prześladowaniem nie pozwalał przyznawać się do swej przynależności narodowej. Nie było już kapłanów, więc chrzczono tylko z wody, a obecnie dojrzałe pokolenie nie ma zarówno świadomości narodowej, jak i religijnej. Choć spotyka się nazwiska: Lewandowskij, Krupińskij, noszą je również ludzie o rysach buriackich (mongolskich). Dusza ludzka została całkowicie wyjałowiona przez system sowiecki. Nie ma poszanowania życia. Aborcję wykonuje się za darmo, na każde życzenie! Wiele kobiet dokonało jej po kilkanaście razy i nie mają w związku z tym żadnych wyrzutów sumienia. Brak szacunku do życia przejawia się też w upadku obyczajów - wielu ludzi (mężczyzn, kobiet i młodzieży) upija się pod przysłowiowymi krzakami. Kierujący samochodem nie zważają na pieszych, nawet w miejscach dla nich wyznaczonych. Wśród młodzieży i dzieci gwałtownie szerzy się narkomania. Tam, gdzie przyroda jeszcze jest zdrowa, chory jest człowiek.
Marszrutką (busikiem) wracamy do Listwianki, gdzie spotykamy ordynariusza diecezji irkuckiej bp. Kyryła Klimowicza, który od 2 lat sprawuje urząd pasterski w tej największej powierzchniowo diecezji świata (większej od obszaru Europy) po wyrzuconym z Rosji bp. Jerzym Mazurze. Bp Klimowicz jest obywatelem białoruskim, urodzonym w Kazachstanie, Polakiem. Seminarium ukończył w 1980 r. w Olsztynie, został wyświęcony przez ówczesnego biskupa warmińskiego Józefa Glempa.
Rozmowa z Księdzem Biskupem o warunkach pracy na Syberii przybliżyła nam sytuację, w której Kościół zmaga się z wieloma przeciwnościami. Przy okazji odkryliśmy wielu wspólnych znajomych, a zaproszenie na kolację w domu biskupim pozwoliło mieć nadzieję, że nasza ciekawość zostanie w pełni zaspokojona.