Ikony domowe stanowią przedłużenie liturgii cerkiewnej. Szczególnie tzw. piękny kącik jest miejscem obecności Bożej, miejscem osobistej modlitwy, włączonej w modlitwę Kościoła. W ten sposób niebo łączy się z ziemią, codzienność ze świętością, zwykły posiłek z Eucharystią” (Michał Płoski, „Mała cisza”, Kielce 2012).

– Ikona uczy takiego spojrzenia na świat, w jaki sposób patrzy Bóg, z zachwytem – mówił cysters o. Jan Strumiłowski, który przewodniczył Mszy św. z okazji inauguracji Szkoły Pisania Ikon oraz powiedział homilię i wstępny wykład. – Patrzenie dotyczy oczyszczenia serca, to jest największa praca ikonopisa, który pisze rzeczywistość ubóstwioną. To Bóg nas formuje, to On pisze od nowa nasze serca i oblicza – mówił cysters.

Podkreślił, że w Szkole Pisania Ikon „dzieją się wielkie sprawy Boże”, a zajęcia z założenia obejmują m.in. wgłębianie się w teologię ikony i biblistykę oraz praktykę, czyli poznawanie wymagającego i specyficznego warsztatu ikony. W przestrzeni Szkoły Pisania Ikon, w jej środowisku pojawia się też warta zauważenia i przypomnienia w dzisiejszym świecie relacja zakorzeniona w średniowiecznej idei uniwersyteckiej: uczeń – mistrz.

O. Strumiłowski mówił również o konserwatyzmie ikonopisarstwa, wynikającym z trwałości kanonu, przy specyficznej estetyce, która „łamie tradycyjny sposób patrzenia”. To spojrzenie zanurzone w Bogu – stąd inne proporcje, inna perspektywa, wybrana kolorystyka. – Będziecie pisać rzeczywistość ubóstwioną – mówił ojciec cysters, zwracając się do kandydatów SPI. Podczas inauguracyjnego wykładu postawił z kolei kwestię: na ile pisanie ikon stanowi powołanie, a na ile rzemiosło?

Między teorią a pochyleniem nad deską

Szkoła i pracownie mieszczą się w Centrum Duszpasterskim Wesoła 54. Zajęcia odbywają się od października do czerwca. Dwa razy w miesiącu studenci spotykają się na warsztatach, a w co drugą sobotę słuchają wykładów wprowadzających w teologię ikony.

„Ikony są kanałami niestworzonych energii Bożych, dzięki którym możliwa jest kontemplacja Boga. Postawa ta staje się bardziej zrozumiała w kontekście wschodniej modlitwy, w czasie której eliminuje się wszelkie myśli i wyobrażenia (...). Mistyka prawosławia bardziej akcentuje doświadczenie światła, blasku, chwały Bożej z Góry Tabor, św. Jan od Krzyża zaś pokochał noc. Ciemność i światło, śmierć i życie – dwie strony tej samej rzeczywistości” (Michał Płoski, „Mała cisza”).

Raz w miesiącu uczestnicy SPI uczestniczą we wspólnej modlitwie podczas Mszy św., dwa razy do roku są dla nich dni skupienia. Nauka w SPI trwa trzy lata. Przedmioty biblijne i teologiczne wykładają księża z WSD – te wykłady są otwarte, każdy może z nich skorzystać. W tym roku akademickim inaugurację SPI poprzedziły udane warsztaty pozłotnicze 22 i 23 września. Z kolei zajęcia warsztatowe z zakresu pisania ikon prowadzą nauczyciele – instruktorzy: Alicja Tuz, Anetta Pędzisz, Zofia Grzesik, historię sztuki wykłada prof. Piotr Rosiński. Ze szkołą współpracują zaprzyjaźnieni uznani pisarze ikon (nasz „dobry duch” Michał Płoski – mówią). Koordynatorem SPI jest Alicja Tuz, a nad całością czuwa ks. Rafał Dudała, diecezjalny duszpasterz akademicki i prezes Zarządu Stowarzyszenia Wesoła 54.

„Nakładałem grunt, a potem wyrównywałem go szpachlą i ściernym papierem. Na wygładzonej powierzchni narysowałem postać Chrystusa wpisaną w literę taw, ostatnią literę alfabetu hebrajskiego. Krzyż zamyka dawne przymierze i otwiera nowe – przymierze paschalnego Baranka, którym jest Jezus Chrystus. Starałem się, aby Jego wizerunek wyrażał pokorę, łagodność. Na niektórych ikonach jest przedstawiany jako silny mężczyzna zwyciężający na krzyżu. Ja jednak wolałem inspirować się wizerunkiem z osiemnastowiecznej rosyjskiej ikony. Ciało Pana Jezusa jest tu delikatne, słabe, zastygłe w śmiertelnej ciszy (…). Kolory ograniczyłem do minimum: czerń, biel, ochra, brąz. Karnację planowałem namalować ochrą, przyciemniając ją brązem i odrobiną czerni i rozjaśniając bielą. Chciałem uzyskać złoty odcień – barwę właściwą Bogu” (Michał Płoski, „Mała cisza”).

Pomysłodawczynią Szkoły Pisania Ikon była Ewa Sadowska. – Cieszę się, że tak pięknie wszystko rozwija się w nowych rękach – mówi. I cytuje zdanie z wykładu inauguracyjnego o. Jana: „Najważniejsze jest być uczniem”.

Gdzie można obejrzeć ikony z kieleckiej Szkoły? Na indywidualnych prezentacjach w kościołach, podczas targów SacroExpo, u prywatnych kolekcjonerów. Coraz częściej „ich” ikony ofiarowywane są np. jako upominki dla nowożeńców czy z okazji ważnych wydarzeń rodzinnych. W maju 2019 r. SPI przygotuje wystawę w Pałacyku Zielińskiego w Kielcach.

Pierwsze zajęcia dla I rocznika już za nimi – poznają tajniki rysunku, proporcji ciała ludzkiego, oswajają pracę z ołówkiem. A pierwszy wykład dotyczący genezy Pisma Świętego wygłosił 6 października ks. dr hab. Tomasz Siemieniec.

Ikona Boża tajemnica

Ikona nie jest zwykłym obrazem. Jest to forma modlitwy przedstawiona za pomocą z góry ustalonych symboli, gestów, kolorów i znaków. Każdy z nich ma swoje znaczenie. Ikona jest jak święta księga napisana specjalnym językiem. Matecznikiem ikony jest sztuka bizantyjska i ruska. Wg tego kanonu ikona to obraz sakralny wyobrażający Chrystusa, Matkę Bożą lub świętych malowany przeważnie na desce albo na płótnie mocowanym do deski.

Dokumenty Soboru Nicejskiego II z 787 r. wspominają, że tradycja wykonywania ikon istniała od czasów apostolskich. Według tradycji autorem pierwszych ikon był św. Łukasz Ewangelista.