Reklama

Budzenie narodowego intelektu

Czy Narodowe Czytanie ożywi w nas miłość do książek? W Ogrodzie Saskim w Warszawie odbyło się niedawno Narodowe Czytanie Balladyny Juliusza Słowackiego. 176 lat po stworzeniu tego dzieła zostało ono raz jeszcze ożywione głosami kilkudziesięciu aktorów.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Czy Słowacki cieszyłby się, że niemal dwa stulecia od napisania przez niego Balladyny rodacy czytają publicznie i uroczyście jego tekst w niepodległej Polsce, celebrując literacki dorobek narodowy?

Zapewne. Przynajmniej do momentu, w którym dowiedziałby się, że sięgnięto po jego twórczość dopiero w dziewiątej edycji Narodowego Czytania, podczas gdy po Adama Mickiewicza już w pierwszej...

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

„Uśmiechnij się teraz, Irydionie, bo oto naśladując francuskich poetów: powiem ci, że Balladyna jest tylko epizodem wielkiego poematu, w rodzaju Ariosta, który ma się uwiązać z sześciu tragedii czyli kronik dramatycznych” – tak pisał Słowacki Zygmuntowi Krasińskiemu w liście dedykacyjnym przy okazji wydania Balladyny w 1839 r. w Paryżu. Cykl nie powstał, ale wystarczyło obrazowe i kontekstowe bogactwo samej Balladyny, żeby tekst przetrwał próbę czasu i doczekawszy się niezliczonych inscenizacji oraz interpretacji artystycznych, wciąż potrafił jednoczyć Polaków.

Reklama

Na specjalnie zaaranżowanej scenie w Ogrodzie Saskim w Warszawie pojawiło się w sumie kilkudziesięciu aktorów teatralnych, radiowych i telewizyjnych, którzy w pięciu osobnych zespołach – na każdy akt sztuki przypadał jeden zespół – ożywili Balladynę w formie teatru rapsodycznego. Niezwykła inicjatywa Narodowego Czytania, działająca od 8 lat, w tym roku była wyjątkowa – ponad podziałami środowiskowymi i politycznymi, ponad niepokojami pandemicznymi, codziennie wpływającymi na nasze życia, w pięknej scenerii, która niemal pozwalała zapomnieć o reżimie sanitarnym. Razem z prezydentem RP zebrali się Polacy, żeby celebrować sztukę, wydawałoby się, we współczesnym świecie nieco zapomnianą – czytanie. Minister kultury Piotr Gliński w przedmowie wspomniał, że czytelnictwo w Polsce utrzymuje się na stabilnym poziomie około 40%. Racja, choć ciężko czytelnictwem nazwać przebrnięcie przez jedną książkę w ciągu roku. Tak naprawdę po książki sięga więc co piąty Polak (20,7%). Czy ta statystyka jeszcze kogoś dziwi?

Czy w świecie wiecznej gonitwy i cyberprzestrzeni, wypełnionej najróżniejszymi vlogami, podcastami, programami publicystycznymi i rozrywkowymi, może być atrakcyjne introwertyczne oraz introspektywne zagłębianie się w martwy, zapisany na papierze lub ekranie czytnika ciąg wyrazów? Czytanie wymaga wysiłku intelektualnego, pobudzania wyobraźni do uplastycznienia oraz urealnienia opisywanych przestrzeni i postaci. Wymaga również kreacji – stworzenia świata przedstawionego w swojej głowie i bardzo często skonfrontowania tez, aksjomatów autora z własnymi przemyśleniami oraz światopoglądem. Czytanie to trud spędzania czasu sam na sam ze swoimi przemyśleniami, to trud wyciszenia wszystkiego, co zewnętrzne.

Reklama

Właśnie dlatego jest to piękne, a takie inicjatywy jak Narodowe Czytanie – mimo surrealistycznej dla człowieka XXI wieku otoczki nagłego zatrzymania rzeczywistości – służą powoływaniu do życia naszych uśpionych intelektów. Balladyna, operująca nieustannie na granicy widzialnego i niewidzialnego, racjonalnego i baśniowego, bezpośredniego i sugerowanego – idealnie spełnia swoje zadanie oddania tej społecznej dychotomii. Zdolność abstrakcyjnego myślenia jest konstytutywną cechą ludzką, a czytanie, jak żadna inna sztuka, stymuluje umysł do wyobrażeń i refleksji, do wychodzenia poza swoje ego i do metafizycznych spotkań. W przytoczonym liście Słowacki napisał: „Szukaj mojego śladu w powietrzu i na fali, a jeśli o mnie na fali i w powietrzu nie słychać, to znajdź mnie w sercu twojem, i niech ja będę jeszcze z tobą przez jedną godzinę. Wszak darem to jest Boga, że my umiemy myślą latać do siebie w odwiedziny”. Tym jest zatem czytanie – zawieszonym w czasie spotkaniem z autorem, wymianą wrażliwości i spojrzenia na świat, a czasem konfrontacją.

Reklama

Czy w szumiącym życiem centrum miasta łatwo jest utrzymać koncentrację przez 3 godziny na językowo zawiłym tekście romantycznym? Oczywiście, że nie. Ale nie to jest celem inicjatyw takich jak Narodowe Czytanie – aby jedynie wysłuchać aktorskich deklamacji. Ideą Narodowego Czytania jest powszechne spotkanie z kulturą jako czystym bytem wyrwanym z codziennych animozji. Jak polscy emigranci na „paryskim bruku”, często skłóceni i egoistyczni, potrafimy się jednak zjednoczyć, kiedy chodzi o materię wysokiej sztuki oraz dziedzictwa kulturowego. Dla niektórych Słowacki na Narodowym Czytaniu może być jedynie przyczynkiem do trywializowania i pobłażliwego zlekceważenia inicjatywy („Słowacki wielkim poetą był” – przytoczy szyderca i odwróci głowę), ale czy to nie piękne, że jest pewien intelektualny rdzeń, do którego w jednej przestrzeni, w ciszy, mogą usiąść ludzie niemający ze sobą wiele wspólnego? I nie o kanonie tutaj mowa, bo nie chodzi o ponowne uświęcanie dawnych szpargałów, ale o ich funkcjonowanie w trybie narodowych relikwiarzy, niezmiennie i wciąż przyciągających ludzi wierzących w moc słowa. Chodzi o publikę, która dobrowolnie poświęca swój czas na to, by „myślą latać do siebie w odwiedziny”. Gdy aktorzy wychodzą i deklamują teksty Skierki i Goplany, Wdowy i Kirkora – nie są tylko dysponentami cytatów i fraz, ale depozytariuszami zbiorowej wyobraźni, koryfeuszami łączącymi nas wszystkich, biorących udział w przedsięwzięciu w świecie wspólnych wyobrażeń. Widownia przemienia się z grupy jednostek we wspólnie bijące serce, we wspólny umysł zjednoczony historią i doświadczeniami kulturowymi. Jeśli we współczesnym, rozedrganym świecie istnieć może jeszcze anachroniczna kategoria narodu, to spełnia się ona najdoskonalej we wspólnocie artystycznych wyobrażeń, a drogą do tego jest właśnie czytelnictwo, szczególnie czytelnictwo wspólne.

Nie chodzi bowiem o bezustanne reanimowanie idei romantycznych czy bezmyślne aplikowanie cudzych idei, ale o pogłębianie samego siebie nieustannymi konfrontacjami z drugim człowiekiem, z drugą ideą, z obcym.

Czemu Narodowe Czytanie jest inicjatywą wyjątkową? Bo nie pretenduje do niczego, czym nie jest. Jest celebracją czytania, celebracją wspólnoty, koncyliacyjnym powrotem do korzeni. Jest dla każdego Polaka poszukiwaniem elementu dumy i sięganiem w głąb narodowej tożsamości. Nie jest biciem w tarabany, rewolucją ani hołdowaniem kanonowi, ale okazją dla narodu, by czytał sam siebie.

2020-09-23 09:43

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Watykan podjął decyzję ws. domniemanych objawień blisko polskiej granicy

2025-07-09 08:31

[ TEMATY ]

Watykan

Słowacja

Dykasteria Nauki Wiary

objawienia Maryi

Litmanowa

nihil obstat

Jerzy Opioła - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid

Litmanowa. Kaplica z obrazem Matki Boskiej Litmanowskiej

Litmanowa. Kaplica z obrazem Matki Boskiej Litmanowskiej

List Dykasterii Nauki Wiary do arcybiskupa metropolity preszowskiego obrządku bizantyjskiego: liczne owoce duchowe w miejscu domniemanych objawień Maryi, do których miało dojść w latach 1990-1995 w pobliżu niewielkiej miejscowości Litmanowa.

Dykasteria Nauki Wiary kontynuuje swoje działania i – dzięki nowym normom opublikowanym w ubiegłym roku – mogła udzielić zezwolenia (nihil obstat), po ocenie duchowych owoców, odnośnie do domniemanych objawień maryjnych, które miały wydarzyć się w latach 1990-1995 w Litmanowej, na górze Zvir na Słowacji. List prefekta kard. Victora Manuela Fernándeza skierowany jest do arcybiskupa Preszowa dla katolików obrządku bizantyjskiego, Jonáša Jozefa Maxima.
CZYTAJ DALEJ

Na ile jestem zjednoczony z Chrystusem?

2025-06-13 12:55

[ TEMATY ]

homilia

rozważania

CANVA

Rozważania do Ewangelii Mt 9, 32-38.

Wtorek, 8 lipca. Wspomnienie św. Jana z Dukli, prezbitera
CZYTAJ DALEJ

Papież Leon XIV i świat na miarę dzieci

2025-07-09 09:34

[ TEMATY ]

dzieci

świat

Papież Leon XIV

kard. Robert Prevost

dwa miesiące

Vatican Media

Leon XIV błogosławi dziewczynkę na Placu św. Piotra

Leon XIV błogosławi dziewczynkę na Placu św. Piotra

Minęły dwa miesiące od wyboru kard. Roberta Francisa Prevosta na Stolicę Piotrową, a już pojawiło się wiele symbolicznych obrazów tego dopiero co rozpoczętego pontyfikatu. Wśród nich – choć mniej znany – znajduje się również ten, na którym nowy Papież pochyla się, by przybliżyć się do dziewczynki, która chce mu podarować rysunek. To prosty gest, który jednak niesie ze sobą ważne przesłanie: aby budować lepszy świat, trzeba zejść do poziomu dzieci.

W czasie pierwszych dwóch miesięcy pontyfikatu Leona XIV pojawiło się wiele pełnych znaczenia obrazów. Niektóre z nich na długo pozostaną w pamięci, jak powstrzymywane przez nowo wybranego Papieża łzy, gdy po południu 8 maja, podczas swojego pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi, z centralnej loggii Bazyliki św. Piotra patrzył na rozradowany tłum na placu św. Piotra. Jest jednak jedno zdjęcie, dużo mniej znane, który w naturalny sposób niesie ze sobą przesłanie i wizję przyszłości. Przedstawia ono Papieża Leona kucającego obok dziewczynki, która pokazuje mu rysunek, podczas odbywających się w Watykanie letnich półkolonii.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję