Reklama

Niedziela plus

Poznań

O Bartku z piekła

Jan Kowalewicz, utrwalony przez historię jako „Bartek z piekła”, udowodnił, że wystarczy być po prostu przyzwoitym człowiekiem...

Niedziela Plus 3/2023, str. II

[ TEMATY ]

Poznań

Bartosz Adamczewski

Rzeźba „Bartka z piekła” zlokalizowana przy Ośrodku Jeździeckim „Kalumet” w Boszkowie, autorstwa Jerzego Sowijaka z Bukówca Górnego

Rzeźba „Bartka z piekła” zlokalizowana przy Ośrodku Jeździeckim „Kalumet” w Boszkowie, autorstwa Jerzego Sowijaka z Bukówca Górnego

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Życiorys XIX-wiecznego pustelnika z Wielkopolski może zadziwiać swoją aktualnością. Polega ona na tym, że paradoksalnie wiele osób poszukuje dzisiaj samotności, aby uciec od wszechobecnej komercji czy nachalnego pędu do dobrobytu oraz coraz wyższej pozycji społecznej. I choć odosobnienie nie zawsze jest świadomym, zamierzonym wyborem, to niekoniecznie wiąże się z unieszczęśliwieniem danego człowieka. Niekiedy bywa wręcz błogosławieństwem...

Dlaczego „Bartek z piekła”?

Podobnie potoczyły się koleje losu Jana Kowalewicza, zwanego potocznie Bartkiem z piekła. Dlaczego go tak nazywano i czym było owo piekło? Odpowiedź na te pytania jest dość klarowna. Otóż piekłem w dawnych czasach nazywano tereny położone zwykle na obrzeżach osad, a więc odległe, niedostępne i wyobcowane z lokalnej społeczności. Inne tłumaczenia mówią, że to po prostu miejsce trudno osiągalne ze względu na porastającą je roślinność i wizualnie przypominające piekło. Zapewne dlatego wśród ludzi współczesnych Janowi Kowalewiczowi utarły się zwyczajowe powiedzenia, którymi próbowano dyscyplinować dzieci. Mówiono wówczas: „Jak ty wyglądasz! To już Bartek z piekła lepiej się nosi!”, lub innym razem: „Oj, kiepsko zjedliście. Nawet Bartek je więcej”... Nie było jednak w tych słowach cienia złośliwości czy pogardy, bo postać Bartka z piekła także dzisiaj otaczana jest podziwem i szacunkiem. I opinia ta wydaje się w pełni uzasadniona, Jan Kowalewicz absolutnie sobie na nią zasłużył.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Zadziwiające umiejętności i zalety pustelnika

Pustelnik znad jeziora Maszynek (Moszynek) przyszedł na świat ostatniego dnia grudnia 1858 r. w rodzinie Ignacego i Karoliny z d. Wańskiej. Po ojcu Jan Kowalewicz przejął przydomek Bartka z piekła, odziedziczył także gospodarstwo, na którym osiadł jedynie z siostrą Ludwiką (był jednym z czwórki dzieci Ignacego i Karoliny), rodzice bowiem i część rodzeństwa zmarli dość wcześnie. Jan już za młodu wykazywał ponadprzeciętny pęd do wiedzy. Uczęszczał do szkoły w pobliskim Górsku i pobierał prywatne lekcje u nauczyciela Bartscha, ponieważ zapragnął być nauczycielem. Tego celu akurat nie było mu dane osiągnąć – zderzył się z nieubłaganymi, niepisanymi zasadami współczesnej mu rzeczywistości. Kształcenie się w kierunku zawodów poważanych społecznie (takich jak nauczyciel) okazywało się często niemożliwe ze względu na ograniczenia finansowe. Brak pieniędzy zamknął więc Janowi Kowalewiczowi drogę do realizacji marzeń, ale nie zgasił w nim pragnienia nieustannego poszerzania wiedzy. Zaskakujący jest fakt, że Bartek z piekła, nie przebywszy normalnej ścieżki edukacji, posiadł znajomość języka niemieckiego, a także częściową znajomość języka francuskiego i słownictwa łacińskiego oraz angielskiego. Jak na człowieka niewykształconego, używał też poprawnej polszczyzny i odznaczał się starannym pismem, co zazwyczaj było udziałem osób, które w szkole uczyły się kaligrafii. Jan Kowalewicz regularnie prenumerował też polskie czasopisma, co było jednym z przejawów jego patriotyzmu. Czytywał m.in. Przewodnik Katolicki od chwili jego założenia w 1895 r., ale też gazety takie jak Głos Leszczyński czy Wielkopolanin. Miał ponadto jeszcze jedną zaskakującą umiejętność. We wspomnieniach opublikowanych przez prof. Kazimierza Stępczaka i regionalistę Kazimierza Wolniczaka na łamach portalu e-boszkowo znajdujemy informację, że Jan Kowalewicz był uznawany przez współczesnych mu ludzi za specjalistę od drzew. Zanim je zasadził, wykopywał dół o średnicy 1,5 m, a na dnie wykopu umieszczał glebę lepszej jakości, zebraną z powierzchni. Bartek z piekła lubił też zaskakiwać znajomych prezentami, które przynosił zapraszany przez nich na święta lub uroczystości. Niezwykłymi podarkami bywały wtedy śliwki na gałązkach przynoszone z okazji Wszystkich Świętych czy gałązki winorośli z niemal dojrzewającymi owocami. Pustelnik znad jeziora Maszynek żył m.in. z płodów ziemi, które przechowywał w piwniczce-ziemiance, zwanej sklepem.

Reklama

Patriotyzm godny naśladowania

Częściowe odosobnienie w przypadku Bartka z piekła absolutnie nie oznaczało jakiegokolwiek odcięcia się od informacji o świecie współczesnym. W tym też uwidaczniał się jego patriotyzm, bo pustelnik znad Maszynka nie tylko czytał wspomniane gazety, lecz także prowadził pamiętnik, w którym odnotowywał aktualne wydarzenia, w tym te dotyczące Polski. Utrwalił w ten sposób np. fakt, że 3 grudnia 1918 r. w Poznaniu zebrał się Sejm Dzielnicowy. Z kolei pod datami 8 i 10 stycznia 1919 r. odnotował wydarzenie związane z powstaniem wielkopolskim – mianowicie, że w powiecie wschowskim wybuchła strzelanina, a pobliskie Włoszakowice zostały zbombardowane, odbył się tam też apel powstańczy. Innymi słowy – zapiski Bartka z piekła stanowią obecnie unikalne źródło historyczne na temat dziejów lokalnej społeczności.

Reklama

Tym, co najdobitniej świadczyło i świadczy dzisiaj o patriotyzmie Jana Kowalewicza, jest pewna inicjatywa, którą powziął tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, po 123 latach zaborów. Otóż Bartek z piekła, wdzięczny za odzyskanie wolności przez Rzeczpospolitą, postanowił usypać kopiec pamięci ku czci prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona, którego uważał za szczególnego orędownika sprawy powrotu Polski na mapy Europy. Pustelnik znad jeziora Maszynek wykazał się w swoim postanowieniu ogromną determinacją, ponieważ kopiec Wilsona powstawał przez... 20 lat. I chociaż Bartek z piekła wykorzystał do swego pomysłu niewielkie naturalne wzniesienie, to i tak zaczął usypywać kopiec jako w pełni sprawny człowiek, a kończył w późnej starości. Rozpadały się kolejno narzędzia pracy Bartka: taczka, wiadra i kosze, a on, mimo sporego już ubytku sił, z uporem kontynuował rozpoczęte dzieło. Dzieło, które „przeżyło” swego twórcę i stanowi o nim świadectwo aż do dziś.

Źródło lokalnego patriotyzmu

Postać Jana Kowalewicza należy ze wszech miar uznać także za symbol patriotyzmu lokalnego. Powodem są choćby urządzane cyklicznie od 2011 r. rajdy „Śladami Bartka z piekła”. Mimo że ich trasa wynosi niebagatelną długość 10 km, a impreza odbywa się w listopadzie, przyciąga rokrocznie średnio 120-150 osób. To zatem nie tylko znakomita lekcja patriotyzmu, ale i okazja do integracji lokalnej społeczności i wzbudzania w niej przywiązania do swoich rodzinnych stron. Bartek z piekła stał się też patronem szlaku turystycznego na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego, wytyczonego przez Nadleśnictwo Włoszakowice. A wjazdu do Ośrodka Jeździeckiego „Kalumet” w Boszkowie strzeże piękna rzeźba przedstawiająca Bartka z piekła, powstała w 2014 r., której autorem jest Jerzy Sowijak z Bukówca Górnego. Śladów pamięci po osobliwym pustelniku znad jeziora Maszynek mamy zatem wiele w przestrzeni publicznej. Oznacza to, że wcale nie trzeba być „na świeczniku”, by zostać zapamiętanym przez pokolenia.

2023-01-11 07:43

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Poznań: 104 tys. zł od kapłanów dla szpitala zakaźnego

- W imieniu Dyrekcji Wielospecjalistycznego Szpitala Miejskiego im. Józefa Strusia w Poznaniu mam honor złożyć serdeczne podziękowania dla archidiecezji poznańskiej za pomoc finansową dla Szpitala w walce z epidemią choroby COVID-19 w ramach pomocy Kapłańskiej Jałmużny Postnej – napisał w liście do abp. Stanisława Gądeckiego dyrektor placówki Jan Sawicz.

Szpital im. Strusia to jednoimienny szpital przeznaczony do leczenia pacjentów zarażonych koronawirusem. Caritas archidiecezji poznańskiej wsparła szpital kwotą 100 tys. zł przeznaczonych na respirator, kapłani przekazali 104 tys. zł w ramach Kapłańskiej Jałmużny Postnej, a nadzwyczajni szafarze Komunii św. - 31 tys. zł.

CZYTAJ DALEJ

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Bp Wątroba: postawić Chrystusa w centrum swojego życia, a nie gdzieś na peryferiach

2024-03-28 16:27

[ TEMATY ]

kapłaństwo

bp Jan Wątroba

Msza Krzyżma

Karol Porwich/Niedziela

Bp Jan Wątroba

Bp Jan Wątroba

„Dziś jest kapłańskie święto. To szczególny dzień kapłańskiej refleksji, dziękczynienia za dar powołania, a zarazem kapłańskiej prośby o sprostanie zadaniom i prośby o siłę, by udźwignąć konsekwencje wypowiedzianego kiedyś przez Panem 'tak'” - mówił bp Jan Wątroba podczas Mszy Krzyżma odprawionej w katedrze rzeszowskiej w Wielki Czwartek, 28 marca 2024 r. Podczas liturgii prezbiterzy odnowili przyrzeczenia składane w dniu święceń kapłańskich. Poświęcono również krzyżmo, olej chorych oraz olej katechumenów, które będą używane przy udzielaniu sakramentów przez cały rok.

Mszy Krzyżma w Wielki Czwartek w kościele katedralnym w Rzeszowie przewodniczył bp Jan Wątroba, zaś w koncelebrze wzięli udział bp Kazimierz Górny, bp Edward Białogłowski oraz ok. 200 kapłanów z całej diecezji. W Eucharystii licznie wzięli udział również ministranci, lektorzy, animatorzy, ceremoniarze, członkowie scholi parafialnych i dziewczęcej służby maryjnej, którzy odbywają doroczną pielgrzymkę do katedry rzeszowskiej.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję