Reklama

Niedziela Kielecka

Nie była to zwyczajna gwiazda

O fenomenie Gwiazdy Betlejemskiej z ks. prof. Pawłem Tamborem rozmawia Agnieszka Dziarmaga.

Niedziela kielecka 1/2025, str. IV-V

[ TEMATY ]

Boże Narodzenie

T.D.

Świętej Rodzinie towarzyszy Gwiazda Betlejemska. Trzej Królowie i stajenka przy bazylice katedalnej w Kielcach

Świętej Rodzinie towarzyszy Gwiazda Betlejemska. Trzej Królowie i stajenka przy bazylice katedalnej w Kielcach

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Agnieszka Dziarmaga: Naukowcy zadają sobie pytania: Czy Gwiazda Betlejemska miała rzeczywiście odzwierciedlenie w zjawiskach astronomicznych? Czy jest wyłącznie metaforą utworzoną przez św. Mateusza, opisaną w jego Ewangelii?

Ks. prof. Paweł Tambor: Tylko św. Mateusz pisze o gwieździe. Ludzie różnie reagowali i reagują na temat istnienia i znaczenia gwiazdy: sceptycy traktowali wzmianki o niej jako mit, zainteresowani astronomią szukali obiektów, które mogłyby odpowiadać temu zjawisku na rozgwieżdżonym niebie. Wierzący od tego, co fizyczne, przechodzą do tego, co duchowe. Z pewnością Gwiazda Betlejemska stała się także elementem popkultury chrześcijańskiej jako wręcz jeden z najważniejszych symboli Bożego Narodzenia. Czego się dowiadujemy na temat Gwiazdy Betlejemskiej w kontekście Ewangelii św. Mateusza? Pojawiła się jak inne gwiazdy na Wschodzie, była widoczna w konkretnym czasie jako pewna nowość, przed śmiercią Heroda, a dla Mędrców oznaczała narodziny Króla.

Reklama

Czy istnieją zjawiska astronomiczne, które mogłyby odpowiadać biblijnemu opisowi Gwiazdy?

Kilka ważnych współrzędnych pozwala na w miarę precyzyjne wskazanie, co mogło być faktycznie Gwiazdą Betlejemską. Kontekst ten zawiera się w pytaniach: Kim byli Magowie, Mędrcy ze Wschodu? Kiedy urodził się Jezus? Magowie prawdopodobnie nie byli astronomami w dzisiejszym sensie, ale z pewnością zdawali sobie sprawę ze znaczenia zjawisk na niebie. Uznali, że na niebie pojawiła się gwiazda wskazująca na wydarzenie, któremu warto było poświęcić długą wędrówkę. Datę narodzin Jezusa ustalił Dionizjusz Mały (Dionysius Exiguus) na 25 grudnia 753 r. od założenia Rzymu (tj. 25 grudnia 1 r.). Różne źródła chrześcijańskie wskazywały jednak na datę ok. 4 r. przed naszą erą (użyjmy tego wyrażenia, by uniknąć paradoksów językowych w stylu „Jezus urodził się 4 lata przed narodzeniem Jezusa”). Podobnie szacują ten moment współcześni uczeni, czasem podając także datę 3 lata wcześniejszą.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Co zatem mogło być tą kojarzoną z Bożym Narodzeniem Gwiazdą Betlejemską?

Spekulacje na temat tego, jaki obiekt na niebie mógł być Gwiazdą Betlejemską, dotyczą zasadniczo kilku możliwości: komety, wybuchu gwiazdy supernowej, koniunkcji planet Układu Słonecznego. Obecność komety sugeruje na przykład Orygenes z Aleksandrii. Z jednej strony kometa spełnia pewne fizyczne kryteria ciała, które mogło świecić stosunkowo długi czas, wystarczający przynajmniej do oświetlenia wędrówki Magów ze Wschodu i wędrować po niebie. Z drugiej strony, w przekonaniu starożytnych, komety wskazywały raczej niepomyślne, dramatyczne wydarzenia – nie narodziny króla. Komety wreszcie były widoczne dla każdego uważnego obserwatora, a zatem Herod nie musiałby pytać Mędrów o szczegóły ukazania się obiektu. Kolejną kandydatką jest gwiazda supernowa – gwiazda, która kończy swój cykl życia, wybucha, świeci spektakularnie przez jakiś czas, pojawia się na Wschodzie i wędruje po niebie w związku z ruchem obrotowym Ziemi. Supernowa, podobnie jak kometa, byłaby widoczna dla wszystkich i prawdopodobnie jej obecność byłaby zanotowana przez ówczesnych astronomów. Warto także zaznaczyć, że udokumentowane skrupulatne obserwacje astronomów chińskich z tamtego okresu nie notują ani komety, ani gwiazdy supernowej. Inna możliwość to koniunkcja planet. W okresie, kiedy narodził się Jezus, zaistniały z pewnością liczne koniunkcje na przykład Jowisza (planety, która kojarzona była symboliczne z narodzinami królów). Z racji na deterministyczny charakter dynamiki Układu Słonecznego łatwo też dokonać dość precyzyjnej predykcji wstecz. W 7 r. przed Chrystusem nastąpiły trzy koniunkcje Jowisza i Saturna w konstelacji Ryb, a 4 lata później na niebie spotkały się Jowisz i Wenus. Koniunkcja Jowisza i innej planety jest bardzo prawdopodobną realizacją zjawiska Gwiazdy Betlejemskiej. Nawet zatrzymanie się gwiazdy znajduje fizyczne wyjaśnienie, biorąc po uwagę zjawisko „zatrzymania się” i ruchu wstecznego planet zewnętrznych wobec Ziemi w Układzie Słonecznym. Także jednak hipoteza koniunkcji planet posiada swoje słabości. Przede wszystkim warto zauważyć, że starożytni dość dobrze orientowali się w kinematyce ciał niebieskich i jest mało prawdopodobne, by ówcześni ludzie choć trochę zaznajomieni z astronomią, pomylili koniunkcje planet z gwiazdami. Sprawia to, że dokładne ustalenie tego, czym była Gwiazda Betlejemska, wciąż będzie pozostawać w sferze spekulacji.

W okresie świąt Bożego Narodzenia, począwszy od Wigilii po święto Objawienia Pańskiego wpatrujemy się w Gwiazdę Betlejemską. Jakie jest jej znaczenie teologiczne? Czy ta piękna, osadzona gdzieś w Kosmosie tradycja buduje wiarę współczesnego człowieka?

Jan Chryzostom pisze prowokująco: „Nie była to zwyczajna gwiazda, a nawet, jak mi się wydaje, nie była to w ogóle gwiazda, ale niewidzialna moc, która przyjęła taką postać – wynika to, jak przypuszczam, z drogi, którą obrała. Nie ma rzeczywiście ani jednej gwiazdy, która się porusza w tym kierunku” (cyt. za: Benedykt XVI, „Jezus z Nazaretu. Dzieciństwo”, s. 131). Niemniej jednak, jak stwierdziliśmy, wielu astronomów i badaczy poszukiwało naturalnego zjawiska w czasie ok. narodzin Chrystusa, które mogło być przedmiotem obserwacji Mędrców. Samo poszukiwanie naturalnego wyjaśnienia dla zjawiska, któremu przypisuje się znaczenie symboliczne, a nawet znaczenie teologiczne, jest czymś uzasadnionym z kilku punktów widzenia.

Reklama

A zatem, na ile teologię można i czy w ogóle należy mieszać z astronomią?

Po pierwsze ewangeliczne opisy Bożego Narodzenia obfitują w szczegóły, by podkreślić wagę historycznej rzeczowości narodzenia Jezusa w Betlejem. Od św. Łukasza dowiadujemy się np. kto był cezarem, a kto wielkorządcą Syrii. Po drugie istotne jest to, że wierzący chcą widzieć w świecie znaki Bożego działania. Co więcej sam Bóg posługuje się swoim dziełem, by coś człowiekowi powiedzieć. Wiele argumentów na rzecz istnienia Boga nazywamy kosmologicznymi, bo wychodzą od obserwacji własności świata. Niewątpliwie sam nieoczekiwany ruch gwiazdy nie wystarczy, potrzeba dodatkowego impulsu, Bożego poruszenia. Chodzi przecież ostatecznie o sprawę Bożą – nie tylko naturalną, o kult Boga – nie natury, o zobaczenie czegoś, co kryje się poza sferą znaków i symboli. Niemniej jednak człowiek ciekawy świata będzie się starał tego wszystkiego, co bardziej fundamentalne szukać. Tak jak Mojżesz widzi płonący krzew, który jednak nie ulega płomieniom, i przybliża się, by się przyjrzeć temu zjawisku. To początek, znak. Ostatecznie Mojżesz oddaje cześć niewidzialnemu Bogu, nie naturze.

Metafora gwiazdy i światła okazuje się silnie zakorzeniona…

Chrześcijanie modlą się duchem i ciałem. Pierwsi chrześcijanie akcentowali fizycznie na przykład zwrot ku Wschodowi, wschodzącemu Słońcu jako znakowi Zmartwychwstałego Pana. Jak Słońce wychodzi z ukrycia, daje światło i ciepło, tak Pan powraca. To także znak Paruzji – powtórnego przyjścia. Modlitwa jednak nie jest magicznym zwrotem ku kierunkom natury, ale przez te znaki wpatrywaniem się oczami wiary w Boga. Podążanie Mędrców za Gwiazdą Betlejemską jest zatem pewną metaforą doświadczenia prowadzenia przez Boga. Są piękne teksty Nowego Testamentu, które dotykają istoty tej chrześcijańskiej symboliki. Św. Piotr pisze o gwieździe porannej, która wzejdzie w naszych sercach” (2 P 1, 19). W Apokalipsie Jezus przedstawia się majestatycznie: „Jam jest Odrośl i Potomstwo Dawida, Gwiazda świecąca, poranna” (Ap 22, 16). Ewangelista Mateusz, opisując początek działalności Jezusa, także posługuje się metaforą światła, które wschodzi w cienistej krainie śmierci (Mt 4, 16).

My także wypatrujemy na zimowym grudniowym niebie w wieczór wigilijny pierwszej gwiazdy, ale tylko po to, by zaraz odwrócić od niej wzrok, wejść do domu, odczytać Ewangelię o Narodzeniu, powiedzieć najbliższym najlepsze słowa życzeń tego, co nadprzyrodzone i powszednie, pobłogosławić pokarm i zasiąść do stołu.

2024-12-28 17:08

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Pełnia czasu

Niedziela zamojsko-lubaczowska 51/2013

[ TEMATY ]

Boże Narodzenie

Bartolome Esteban Murillo

Coraz częściej jesteśmy świadkami różnych ważnych zjazdów, konferencji albo wizyt na wysokim szczeblu. Strona organizująca tego rodzaju imprezy musi się pod każdym względem dobrze przygotować. Czynności przygotowawcze trwają bardzo długo, im ważniejsza wizyta, tym więcej wysiłku, aby osoba odwiedzająca np. jakiś kraj dobrze się tam poczuła. Bóg także chce być obecny w życiu człowieka, dlatego od wieków daje się poznawać, staje się coraz bardziej dostępny i bliski, stopniowo odsłania swoje plany i tajemnice. Ludzkość po prostu dojrzewała do „wizyty z Nieba”, do przeżycia tak wielkiego i niecodziennego wydarzenia, które dla zwykłego człowieka było niewyobrażalne. „Wizyta z Nieba” miała miejsce za panowania Cezara Augusta, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz, gdy „nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty (...) abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo” (Ga 4, 4). „A Słowo stało się człowiekiem i zamieszkało między nami” (J 1, 14). Wielokrotnie Bóg wprowadzał mieszkańców ziemi w zdumienie, wielokrotnie zaskakiwał. Tym razem wydarzyło się coś niezwykłego i niepojętego, coś, czego nigdy wcześniej ludzkość nie doświadczyła, po prostu Bóg stał się człowiekiem i rozpoczęła się „nowa era”. Jezus jako Boska Osoba Słowa istniał odwiecznie, ale w momencie Wcielenia przyjął prawdziwą ludzką naturę z tym wszystkim, co łączy się z naszym człowieczeństwem, a więc z cierpieniem, śmiercią i chorobami. W ten sposób stał się „obywatelem ziemi” – człowiekiem z krwi i kości, który sam siebie uniżył i ograniczył, przyjmując ludzkie ciało stał się takim samym jak każdy człowiek. „Syn Boży przez wcielenie swoje zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem. Ludzkimi rękami pracował, ludzkim myślał umysłem, ludzką działał wolą, ludzkim sercem kochał, urodzony z Maryi Dziewicy, stał się prawdziwie jednym z nas, we wszystkim do nas podobny oprócz grzechu” (Gaudium et Spes, nr 22). Można zadawać sobie pytanie, czym nasza planeta zasłużyła sobie na to, że Stwórca postawił na niej swoje stopy nie po to, aby ją zmiażdżyć, ale po to, aby połączyć swoje Bóstwo z naszym człowieczeństwem. Jest to wielki cud, ale jakże słabo rozpoznany albo wręcz odrzucany przez wielu ludzi. Można pytać dalej, dlaczego nie zadrżała cała ziemia, nie wybuchły wszystkie wulkany, a światłość betlejemska nie rozjaśniła całego świata? Dlaczego przyszedł nie jako wódz z wielką mocą, ale jako bezbronne dziecko? Odpowiedź znajdujemy w anielskiej pieśni wyśpiewanej w miejscu narodzenia: „Chwała Bogu na wysokości, a na ziemi pokój ludziom, których sobie upodobał” (Łk 2, 14). Chwała to doświadczenie mocy i władzy Boga nad światem. Bóg objawia się jako Stwórca świata i człowieka, i właśnie w stworzeniu objawia swoją chwałę. Stworzenie jest jakby ekranem, na który pada strumień Bożego światła i wtedy na tym ekranie widać przepiękny kolorowy obraz, czyli chwałę Bożą. Oglądanie chwały Boga, Jego mocy, piękna i działania, uszczęśliwia i uszlachetnia człowieka. Za każdym razem, gdy w czasie modlitwy oddajemy chwałę Bogu, On przychodzi do nas wypełniając nasze serca pokojem. Pokój możemy dawać światu wówczas, gdy go sami posiadamy. Największym wrogiem pokoju jest grzech, który powoduje zerwanie więzi z Bogiem, psuje człowieka i sprawia, że serca ludzkie stają się niespokojne. Dlaczego Bóg stał się człowiekiem? Jedną z możliwych odpowiedzi daje nam właśnie słowo „chwała”. Ewangelista Jan, który we wcieleniu Chrystusa widzi „oglądanie Jego chwały”, napisze, że Bóg tak ukochał człowieka, że „Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3, 16). Narodzenie się Jezusa to objawienie chwały Bożej, a jednocześnie tajemnicy Bożego Miłosierdzia oraz niczym nie zasłużonej przez nas Bożej Miłości, która zniża się do największych grzeszników, do człowieka zepsutego przez grzech, i podnosi go z największych upadków. Bóg nie pozostaje w roli biernego świadka, który tylko obserwuje. To tylko niektórzy ludzie nie reagują, gdy np. kogoś pobiją udając, że nic się nie dzieje. On proponuje nam pomoc. Tą pomocą jest Dziecina z Betlejem pozornie bezbronna, która chce wejść do naszego życia cicho, bez rozgłosu, chce być przyjęta i usłuchana. Niedoskonałą ilustracją tego procesu niech będzie przykład wzięty z naszej rzeczywistości. W pewnej parafii była wioska znana z czasów przedwojennych i powojennych ze złodziejstwa i napadów. Przypisywano to miejscowym komunistom, których tam było wielu. Mieszkańcy wioski niezbyt życzliwie byli nastawieni do Kościoła, ale za to gorliwie wypełniali każde polecenia „władzy ludowej”. Nie bez powodu miejscowość tę nazywano „Czerwoną Moskwą”, a jej aktywistów najbardziej obawiano się w czasach stalinowskich. Mijały lata, do wioski wprowadzali się nowi ludzie z innych parafii. Miejscowi także chętnie znajdowali żony w sąsiedztwie, gdzie ludzie byli pracowici, uczciwi i bardzo religijni. Ci nowi, wartościowi i zaradni ludzie, z czasem przejęli inicjatywę i sprawili, że powoli wszystko zaczęło się zmieniać. W 1980 r. poświęcono tam nowy dojazdowy kościół. Przez kilka miesięcy przy budowie pracowali prawie wszyscy. Mieszkańcy wioski byli bardzo dumni ze swego dzieła, okazywali to m.in. przez liczną obecność na niedzielnej Mszy św. Pewnego dnia przyszli do proboszcza z prośbą, aby ogłosił, że oni nie są już „Czerwoną Moskwą”, ale „Polskim Watykanem”. Miejscowi zmienili się, bo przyjęli nowych wartościowych ludzi, ich styl życia i zasady. W podobny sposób na przestrzeni 2 tys. lat zmieniała się ludzkość, a ziemia stawała się coraz lepszym miejscem do życia. Do każdego człowieka przychodzi Boża Dziecina, aby nas obdarzyć swoim Bóstwem; daje nam moc, abyśmy się stali dziećmi Bożymi. Św. Atanazy uczy nas, że: „Syn Boży stał się człowiekiem, aby uczynić nas Bogiem”. Śpiewamy też w jednej z naszych pieśni, że: „Bóg kiedyś stał się jednym z nas, by nas przemienić w siebie”. Jezus Chrystus Syn Boży bierze na siebie wszystkie konsekwencje naszych grzechów, aby poprzez cierpienie, śmierć i zmartwychwstanie dać każdemu człowiekowi możliwość lepszego życia na ziemi, a przede wszystkim daje szansę życia wiecznego i pełni szczęścia poprzez przebóstwienie naszej ludzkiej śmiertelnej natury. Do nowo narodzonego Dziecięcia przyszli tylko Pasterze i Mędrcy, nie przyszedł Herod i inni wielcy tego świata. Każdy, kto chce mieć udział w Cudzie Narodzenia musi sobie zadać trochę trudu, aby przyjść i przyjąć Dziecię wraz z tym, co z Nieba przyniosło na ziemię.
CZYTAJ DALEJ

Wszystko to marność

2025-07-29 13:55

Niedziela Ogólnopolska 31/2025, str. 20

[ TEMATY ]

homilia

Adobe Stock

Za 3 dni będziemy świadkami zaprzysiężenia nowego prezydenta Polski. To człowiek świadomy i dający świadectwo wiary, bez zważania na ataki. W Strachocinie podpisał umowę z organizacjami katolickimi. „My, katolicy, mamy prawo mówić o Polsce” – podkreślił.
CZYTAJ DALEJ

Niespełna trzy miesiące po wyborze papież Leon XIV zjednał sobie młodzież

Około miliona młodych osób z całego świata spędziło noc z soboty na niedzielę na rzymskim kampusie Tor Vergata śpiąc w śpiworach, na materacach i w namiotach przed poranną Mszą św. z papieżem Leonem XIV. Włoska prasa oceniła, że niespełna trzy miesiące po wyborze papież z USA zjednał sobie młodzież.

Msza św. na zakończenie Jubileuszu Młodzieży rozpocznie się na Tor Vergata o 9 rano. Na to największe wydarzenie Roku Świętego przybyli pielgrzymi ze 146 krajów; ponad dwie trzecie z krajów europejskich. Jest około 20 tysięcy Polaków.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję