Cenna jest w oczach Pana śmierć Jego wyznawców
(Ps 116, 15)

„Słowa Tertuliana z II w., o tym, że krew męczenników jest zasiewem chrześcijan, nie straciły nic na swojej aktualności. Śmierć prawdziwych świadków wiary budzi naszą wiarę i umacnia Kościół” - powiedział ks. prof. Marek Chmielewski z Instytutu Teologii Duchowości. Teologiczną wizję chrześcijańskiego męczeństwa przedstawił ks. prof. Walerian Słomka. Przyczyną męczeństwa jest żywa wiara i przekonanie o prawdziwości mesjańskiej misji Chrystusa, a oddanie życia za Chrystusa jest wyrazem największej miłości. Prototypem męczennika jest sam Jezus Chrystus. Do męczeństwa dochodzi wtedy, gdy ludzie, nienawidzący wszystkiego, co wyraża imię Jezus, zabijają tych, dla których cierpieć zniewagę i umierać dla Tego imienia jest zaszczytem.
Czterej prelegenci przedstawili wykłady historyczne: bp Jan Śrutwa o prześladowaniach chrześcijan galijskich w Lyonie i Wiennie w 177 r.; bp Paweł Socha o pierwszych męczennikach polskich, Pięciu Braciach zamordowanych w 1003 r. koło Międzyrzecza Wielkopolskiego; ks. prof. Jerzy Misiurek o beatyfikowanych i kanonizowanych męczennikach w dziejach Kościoła polskiego (od św. Wojciecha aż do 108 męczenników II wojny światowej, w tym o lubliniance, bł. Marcie Kazimierze Wołowskiej); o. dr Gabriel Bartoszewski o procesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym św. Maksymiliana, którego ogłoszenie męczennikiem było wydarzeniem precedensowym oraz o drodze do beatyfikacji innych męczenników II wojny światowej.
Ks. prof. Ireneusz Werbiński w referacie Wychowawcze znaczenie hagiografii podkreślał, że konkretni święci są dla nas wzorami do naśladowania. Wyzwolenie odpowiednich motywacji i konkretna realizacja świętości jest możliwa dzięki zrozumieniu znaków jej towarzyszących. Pomocna w tym jest właśnie hagiografia - nauka o dziejach świętych ludzi. Ks. dr Zenon Hanas stwierdził, że także w dobie społeczeństwa medialnego, gdy każdy może powiedzieć co chce, jest miejsce na męczeństwo za Prawdę. Nie wszystkim podoba się mówienie o Chrystusie i są wpływowe siły, które chcą propagowanie Prawdy w konfrontacji z fałszywymi ideologiami ukrócić, a nawet zniszczyć. Dr Giorgio Varricchio z Benewentu na przykładzie Świętej Rodziny pokazywał, co znaczy stracić życie dla Jezusa w życiu rodzinnym. Chodzi tu o otwieranie swojego serca dla innych i zapieranie się własnego „ja”, o dar z siebie dla miłości większej, niż miłość własna.
O. prof. Antoni J. Nowak mówił o doznaniach osoby, która chce zaświadczyć o Jezusie: lęka się ona nie prześladowań, ale tego, że nie podoła szykanom i zerwie relację z Chrystusem. Strach dotyczy utraty miłości i możliwości bycia miłowanym, bowiem życie bez miłości jest dla człowieka „uchrystusowionego” życiem w absurdzie. Świadkowi Jezusa towarzyszy także męstwo, głębokie zaufanie i nadzieja, płynące z łaski wiary.
Przejmujące, głębokie, proste i pokorne, pozostawione bez komentarza świadectwo o okrutnym umęczeniu, najgłębszym upodleniu i eksterminacji wielu polskich księży i anonimowej rzeszy kleru zakonnego i wiernych świeckich w obozach koncentracyjnych, za pośrednictwem ks. dr. Jarosława Szymczaka, złożył abp. Kazimierz Majdański, były więzień Dachau, poddawany pseudomedycznym doświadczeniom. Ilustracją do świadectwa był dokumentalny film Wandy Rollny o martyrologii duchowieństwa polskiego w obozach Czas wielkiej próby. „Łaska męczeństwa jest łaską wyjątkową” napisał we wstrząsającej książce Będziecie moimi świadkami abp Majdański. „Niech owocem tych obrad będzie umocnienie w nadziei, że jest możliwe świadectwo życia w imię najwyższego Dobra, Prawdy i Piękna oraz w radości, że jesteśmy zaproszeni do świadczenia” - mówił na koniec ks. prof. Chmielewski. Nie zapomnijmy słów Pawła VI z 1974 r.: „Człowiek współczesny chętniej słucha świadków niż nauczycieli; a jeśli już nawet słucha nauczycieli, to dlatego że są oni równocześnie świadkami”.

Trzy pierwsze wieki chrześcijaństwa to czas prześladowań i męczeństwa. Z krwi męczenników zrodził się Kościół pierwszego tysiąclecia. Przez 20 stuleci z powodu przekonań religijnych zamęczono ponad 40 mln chrześcijan. Co roku, także w czasach współczesnych, za wiarę w Chrystusa ginie ok. 160 tys. ludzi. Ogromne żniwo przyniósł wiek XX: ilością męczenników przewyższa wszystkie inne stulecia. Jeśli chodzi o polskie duchowieństwo, to z rąk nazistów śmierć poniosło 2801 osób. W Dachau więziono 1780 polskich księży, co drugi z nich zginął. Męczennicy w czasów wojny są znakiem Bożej Opatrzności dla naszego narodu. Troska o ich kult jest naszym zadaniem.