Niestety, przemiany społeczne doprowadziły do tego, że od 1992 r. ubyło ponad 100 tys. mieszkańców. Mimo, że znacznie wolniej rozwijają się nasze miasta, niż w innych rejonach Polski, to bardzo starzeje się wieś, a wielu, zwłaszcza ludzi młodych, wyjechało w poszukiwaniu lepszego życia i pracy w inne rejony Polski, czy za granicę. Te niekorzystne tendencje demograficzne i zmieniający się styl życia rodzą różne problemy, jak np. społeczeństwo coraz bardziej „sieroce”, w którym następuje zanik więzi, spowodowany w dużej mierze kryzysem rodziny.

W Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej jest obecnie 187 parafii (z czego cztery to parafie zakonne), zgrupowanych w 19. dekanatach. Mamy 3. biskupów, 424. kapłanów diecezjalnych i 26. zakonnych. Wśród tej liczby kapłanów jest 51. seniorów, którzy w miarę sił udzielają się duszpastersko, 1 kapłan kontynuuje studia specjalistyczne, a 16. pracuje na misjach w kościołach na Wschodzie i Zachodzie Europy, a także na innych kontynentach (Papua Nowa Gwinea, Ekwador, Kazachstan, Gruzja, Syria, USA). Są też tacy, którzy pracują w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w Lublinie, Kurii Diecezjalnej, Sądzie Biskupim, Caritas, Katolickim Radiu Zamość, Tygodniku Katolickim Niedziela oraz w Wyższym Seminarium Duchownym. Przez 33 lata zmarło 147. kapłanów.

Seminarium duchowne z siedzibą w Lublinie od początku swego istnienia, od roku 1992 wykształciło 331. alumnów, którzy otrzymali święcenia kapłańskie. Obecnie w seminarium kształci się 13. alumnów, na sześciu rocznikach. Diecezję ubogacają swoimi charyzmatami, modlitwą i pracą siostry zakonne, których obecnie jest 90. Katechezę młodzieży i dzieci prowadzi 447. katechetów duchownych i świeckich. Mamy 27. Nadzwyczajnych Szafarzy Komunii Świętej. Diecezja posiada 187 kościołów parafialnych, 2. świątynie rektoralne oraz 182. kaplice i kościoły filialne. W ciągu ostatnich lat wybudowanych zostało (bądź dokończono budowę) 23 kościoły, a 2 są w budowie. Mamy jedną Bazylikę Mniejszą w Radecznicy oraz dwie kapituły: Katedralną w Zamościu (58. kanoników) i Konkatedralną w Lubaczowie (34. kanoników).

W diecezji rozwijane są dzieła pastoralne, prowadzone w duchu nowej ewangelizacji. Poza tradycyjnym duszpasterstwem sakramentalnym działają liczne grupy, ruchy i stowarzyszenia kościelne. Wspólnoty parafialne stają się „wspólnotami wspólnot” takich jak chociażby: Żywy Różaniec, Akcja Katolicka, Domowy Kościół, Przyjaciele Oblubieńca, Odnowa w Duchu Świętym, Droga Neokatechumenalna, Ruch Światło-Życie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Harcerstwo itp. W każdej parafii są ministranci i lektorzy, którzy pełnią swoją posługę przy ołtarzu. W parafiach działają Parafialne Rady Duszpastersko-Ekonomiczne. W wielu parafiach istnieją chóry parafialne i schole, które przyczyniają się do piękna liturgii. Praktycznie przy każdej parafii działa Parafialny Zespół Caritas, a oprócz tego funkcjonuje 60 Szkolnych Kół Caritas, a w nich 1450. wolontariuszy. Działalność Caritas skupia się na trosce o rodziny wielodzietne, osoby bezdomne, pozbawionych pracy, cierpiących i znajdujących się w trudnościach materialnych.

Do ważniejszych wydarzeń ostatniego dwudziestopięciolecia, zaliczyć należy: wizytę apostolską papieża Jana Pawła II w Zamościu (12 VI 1999); peregrynacje: figury Matki Bożej Fatimskiej (1996), obrazu MB Częstochowskiej (2004), MB Odwachowskiej (2024-2025) oraz Krzyża Wielkopiątkowego św. Jana Pawła II (2017); I Synod Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej (1996-2001); utworzenie Bazyliki Mniejszej w Radecznicy (2015); koronacje obrazów: MB Szkaplerznej w Tomaszowie Lubelskim (1994), MB Odwachowskiej w Zamościu (2000) i MB Nabroskiej (2002).

Należy pamiętać o wielu wydarzeniach w wymiarze parafialnym, gdyż każda wspólnota parafialna w tym czasie przeżywała własne uroczystości, związane z odpustami lub uroczystościami lokalnymi, wizytacjami kanonicznymi, udzielaniem sakramentów świętych.

Odnosząc się do zmniejszającej się liczby chrztów i przystępujących do pierwszej komunii św., należy zauważyć, że jest ona spowodowana emigracją młodych ludzi (młodych małżeństw) do dużych aglomeracji miejskich w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia. Podobnie mniejsza liczba udzielanych ślubów kościelnych spowodowana jest wyjazdem ludzi młodych za granicę, ale też i czynnikami związanymi z umniejszeniem roli rodziny w społeczeństwie, wzrostem liczby rozwodów i związków nieformalnych. W Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej mniej młodzieży niż przed 33. laty przystępuje do sakramentu bierzmowania.

Od 1992 r. na terenie diecezji ochrzczono 169032. osoby, do pierwszej Komunii św. przystąpiło 195653. dzieci, wybierzmowano 213938 osób, 82506 zawarto małżeństw, a 184004 osoby zmarły.

Garść podanych informacji statystycznych kreśli barwny obraz i pozwala szerzej spojrzeć na życie Kościoła Zamojsko-Lubaczowskiego. Jest to także powód do głębokiej satysfakcji, a przede wszystkim dziękczynienia Panu Bogu, od którego pochodzi wszelkie dobro. Na miarę możliwości, diecezja jest dobrze zagospodarowana w swoich strukturach zarówno administracyjnych, jak i duszpasterskich, a w ten sposób poprawnie kontynuuje dzieło ewangelizacji, umożliwiając wszystkim ludziom dobrej woli korzystanie ze środków zbawienia.